Een levenscyclusanalyse (LCA), ook wel bekend onder de Engelse termen life cycle assessment of environmental footprinting (milieu-voetafdruk), is een wetenschappelijk onderbouwde methode waarmee je de milieueffecten van een product systematisch in kaart brengt – vanaf de winning van grondstoffen tot en met productie, verwerking, distributie, gebruik en end-of-life. Een levenscyclusanalyse kijkt niet alleen naar de CO2-uitstoot (de bekende CO2-voetafdruk carbon footprint), maar naar een breed scala aan milieueffecten, zoals waterverbruik, landgebruik, eutrofiëring en uitputting van hulpbronnen.
Door een compleet beeld te geven van de milieu-impact van een product (ook wel product voetafdruk genoemd), helpt LCA bedrijven om te begrijpen waar in de keten de grootste impact zit (de zogenaamde ‘hotspots’) en waar kansen liggen om deze te verminderen.
Wat kun je met LCA-inzichten?
Een levenscyclusanalyse (LCA) biedt waardevolle inzichten in de milieu-impact van een (voedsel)product, die op verschillende manieren ingezet kunnen worden:
- Hotspot analyse: identificeer welke levenscyclusfasen of processen de meeste milieu-impact veroorzaken. Kijk ook naar dit artikel voor een overzicht van hotspots in de milieu-impact van voedselproducten!
- Duurzaamheidsstrategieën: gebruik LCA-resultaten als basis voor doelstellingen en voor het monitoren van duurzaamheidsbeleid.
- Vergelijkingen: evalueer hoe jouw product presteert in vergelijking met alternatieve of concurrerende producten.
- Externe communicatie: onderbouw claims met een LCA, bijvoorbeeld voor ecolabels, duurzaamheidsrapportages of marketing.
- Scenario analyse: evalueer de effecten van veranderingen in ingrediënten, verpakking of sourcing bij productontwikkeling.
- B2B transparantie: deel footprintdata met ketenpartners, klanten of investeerders.
- Onderbouwing voor subsidie-aanvragen: toon aan hoe je milieueffecten vermindert bij het aanvragen van subsidies of andere financiering.
Verder dan de carbon footprint: inzicht in LCA-impactcategorieën
Een levenscyclusanalyse (LCA) kijkt naar een volledige set van milieueffecten – ook wel impactcategorieën genoemd – die samen een holistisch beeld geven van de ecologische voetafdruk van een product (lees hier meer over het verschil tussen LCA en CO2-voetafdruk). Veelvoorkomende categorieën zijn:
Levenscyclusanalyse (LCA) impact-categorieën
- Klimaatverandering / CO₂-voetafdruk (uitgedrukt in CO2-equivalenten)
- Landgebruik
- Waterverbruik
- Eutrofiëring (nutriëntenverrijking van waterlichamen)
- Verzuring
- Vorming van fijnstof
- Toxiciteit voor mens en milieu
- Uitputting van hulpbronnen (grondstoffen en fossiele brandstoffen)
- Aantasting van de ozonlaag
- Fotochemische oxidantvorming (smogvorming)
- Ioniserende straling
Een levenscyclusanalyse maakt gebruik van een impactmethode om inventarisatiedata (zoals energieverbruik en emissies) om te zetten in milieueffecten. Veelgebruikte methodes zijn ReCiPe en de Environmental Footprint (EF)-methode van de Europese Commissie. Elke methode gebruikt andere modellen, indicatoren en eenheden. Zo wordt watergebruik in ReCiPe vaak uitgedrukt in verbruikte liters, terwijl het in EF wordt gecorrigeerd voor lokale waterschaarste.
Hoe houd je het overzicht bij zo veel verschillende categorieën? Meestal kijken we alleen naar de meest relevante impactcategorieën. Voor voedingsproducten zijn indicatoren zoals ioniserende straling of fotochemische oxidantvorming doorgaans minder relevant. Het PEF-kader (Product Environmental Footprint) biedt bruikbare richtlijnen over de belangrijkste categorieën per productgroep.
Een andere manier om interpretatie van de impactresultaten te vereenvoudigen is door de impactcategorieën te aggregeren. De EF Single Score combineert via normalisatie en weging alle milieueffecten tot één gewogen score. ReCiPe endpoint-indicatoren koppelen midpoint indicators (zoals broeikasgasemissies of watergebruik) aan langetermijneffecten op gezondheid, ecosystemen en grondstoffen. Ook monetaire benaderingen zoals het berekenen van externe kosten kunnen worden toegepast, waarbij milieueffecten worden uitgedrukt in euro’s of dollars.
Hoewel minder gebruikelijk, kan LCA ook worden ingezet om sociale risico’s in kaart te brengen – bijvoorbeeld op het gebied van arbeidsomstandigheden of mensenrechten. Dit gebeurt via een zogeheten sociale LCA.
Hoe wordt een levenscyclusanalyse (LCA) uitgevoerd?
Een levenscyclusanalyse volgt een gestandaardiseerde methode zoals beschreven in ISO 14040 en ISO 14044 en bestaat uit vier fasen:
Goal & Scope
De eerste fase begint met het vaststellen van het doel van de studie, evenals de doelgroep, systeemgrenzen (bv. cradle-to-gate of cradle-to-grave), functionele eenheid (bv. 1 kg of één portie van een product), impactcategorieën en methodologische aannames (zoals allocatieregels of cut-offcriteria).
Life Cycle Inventory (LCI)
Gegevens worden verzameld over alle relevante inputs en outputs – zoals energiegebruik, waterverbruik, emissies en afvalstromen – in elke fase van de levenscyclus. Primaire data worden doorgaans geleverd door de klant, aangevuld met secundaire data uit erkende databases (zoals ecoinvent of Agri-footprint).
Life Cycle Impact Assessment (LCIA)
In deze fase wordt de ruwe data wordt omgerekend naar milieueffecten met behulp van karakterisatiemodellen. Er wordt vaak gewerkt met midpoint indicatoren conform bijvoorbeeld ReCiPe of EF, eventueel uitgebreid met normalisatie en weging. Voor het modelleren wordt speciale LCA-software gebruikt.
Interpretation
De resultaten worden kritisch geëvalueerd om hotspots te identificeren, onzekerheden te analyseren en aanbevelingen te doen die passen bij het gestelde doel. De resultaten kunnen gepresenteerd worden als rapport, visuele samenvatting, presentatie of rekentool.
Afhankelijk van het doel kan de studie worden uitgebreid met gevoeligheidsanalyses, onzekerheidsanalyses of een externe review (verplicht voor publicaties of vergelijkende claims).
In dit artikel kun je lezen hoe een LCA traject er in de praktijk uitziet. Interesse in de milieu-impact van voedsel- en landbouwproducten? Lees dan dit artikel over de belangrijkste hotspots.
Richtlijnen en standaarden voor levenscyclusanalyse (LCA)
De LCA-methodologie is gebaseerd op internationaal erkende standaarden die de kwaliteit en vergelijkbaarheid van levenscyclusanalyses waarborgen. De basis wordt gevormd door ISO 14040 en ISO 14044, waarin principes, vereisten en procedures voor het uitvoeren en rapporteren van LCA’s zijn vastgelegd.
Voor de Europese context biedt het Product Environmental Footprint (PEF)-initiatief een geharmoniseerde methodologie voor het berekenen van de milieuvoetafdruk. Binnen deze methodologie zijn ook product-specifieke regels (Product Environmental Footprint Categroy Rules, PEFCRs) opgesteld, die zorgen voor consistente modellering en interpretatie per productgroep.
Andere relevante richtlijnen zijn onder meer het GHG Protocol Scope 3 Standard (voor koppeling met corporate carbon accounting) en de Social LCA Guidelines van UNEP/SETAC (voor sociale impactanalyse). Het volgen van deze normen verhoogt de transparantie en geloofwaardigheid, vooral wanneer resultaten worden gebruikt voor externe claims of milieulabels.
Aan de slag met LCA?
Een levenscyclusanalyse (LCA) biedt een krachtig en wetenschappelijk onderbouwde manier om milieueffecten te meten, hotspots te identificeren en op een gerichte manier naar duurzamere producten toe te werken. Of je nu aan de slag wilt met interne verduurzaming, externe communicatie of rapportageverplichtingen: wij helpen je graag verder.
Bij Foodprintsight bieden we LCA-diensten op maat – van snelle footprint-scans tot volledige, ISO-conforme levenscyclusanalyses. Samen zorgen we voor betrouwbare inzichten, afgestemd op jouw doelstellingen, tijdlijn en budget.
Neem contact met ons op om de mogelijkheden te bespreken of bekijk onze diensten voor meer informatie.
